dinsdag 30 november 2010

"Hebben" en "Zijn"

"Hebben" en "zijn" zijn de hulpwerkwoordjes. Als je een taal leert krijg je ze meestal apart van de andere werkwoorden te zien. Dat zal wel liggen aan het feit dat ze vaak erg onregelmatig zijn, maar mij gaf het ook vaak het gevoel dat ze een wat minderwaardig statuut hebben. Alleen al de naam "hulpwerkwoorden". Je voelt dat ze per veronderstelling minder inhoud hebben dan pakweg "werken" of "genieten" of "wandelen" of "slapen".

Maar als je er even bij stilstaat: er zullen weinig werkwoorden zijn waarover de filosofie, al millennia lang, zoveel te zeggen heeft gehad als "zijn". Ik bespaar u de pompeuze lijst met namen. En ook over "hebben" - zij het bij mijn weten in minder massale mate - hebben filosofen zich uitgebreid uitgesproken. Denk aan het Marxisme. Denk aan tegenhangers als het liberalisme. Maar denk ook aan een René Girard, of om het even wie die zich over kwesties als "de verhouding subject - object" heeft uitgesproken. Nadenken over "eigendom"; Rousseau!

Teveel om op te noemen.

Wedden dat we ook op het niveau van "huis - tuin - en - keuken filosofie" de lezer kunnen overtuigen van de vele mogelijkheden om bij "hebben en zijn" stil te staan? Kijk even mee.

De kans is zeer groot dat de lezer het eens is met de uitspraak "ik ben een mens". En verder ook de uitspraak "ik heb een lichaam". "Hebben en zijn"; pas begonnen en ze staan er al in. Maar merk de nogal eigenaardige (vind ik toch) verhouding op. Onder assumptie dat "zijn" fundamenteler is dan "hebben" (je kan "zijn" zonder te "hebben", of zonder te stappen, of zonder te liggen; maar je kan niets van al die dingen zonder te "zijn") lijken de twee uitspraken je te vertellen: een mens, dat ben je met of zonder het hebben van een lichaam, zoals je een mens bent zonder dat je op dat gegeven moment slaapt, dan wel wakker bent. Het mens-zijn is de essentie, of je slaapt, wakker bent, een blogpost typt of een blik cola, een glas wijn of een lichaam hebt: dat zijn maar toevallige attributen.

Jaja, ik ken de problemen met de betekenis(loosheid) van het gebruik van "zijn"; Anselmus, Frege... Ik hoef de lezer niet met bepaalde zeer technische filosofie om de oren te slaan opdat hij zou weten: er klopt iets niet met dat woordgebruik. Maar intussen is dat woordgebruik er toch maar, en wordt het zo door iedereen gebruikt: dus we hebben boven water gekregen dat ons dagelijks spraakgebruik ons wel eens parten speelt.

Volgens mij is het overigens niet toevallig dat een wereldbeeld, waarin wij allemaal een onsterfelijke ziel hebben ("hebben"!) en alleen maar momenteel in een contingente periode op Aarde leven (en dus een lichaam hebben), dat woordgebruik precies in orde maakt. Ik ben een mens omdat ik sta ingeschreven in de palm van Gods hand - en dat was al zo voor ik geboren was, en dat zal nog zo zijn wanneer ik alweer gestorven ben. Momenteel zitten we alleen maar in een fase waarin ik een lichaam heb. De problemen die ik hierboven probeerde op te roepen kunnen alleen maar bestaan in een wereld waarin we één en ander heel anders zien.

Terecht of niet, ons woordgebruik suggereert dus dat ons mens zijn primeert op ons hebben van een lichaam. Nog amusanter is het wanneer je bedenkt: "ik ben (in mijn geval) een man". Je bent een vrouw of een man, maar je hebt een lichaam! Weer suggereert het taalgebruik dat je al eeuwig (bijvoorbeeld in de ogen Gods) een man was, lang voor je een lichaam had: het lichaam dat je meekreeg werd bepaald door wat je in de ogen Gods was. Maar stel dat het gaat om "je bent een vrouw" versus "je bent een meisje". Nu lijkt het me onmogelijk te ontkennen: het enige, maar dan ook werkelijk het enige wat bepaalt of je een "meisje" of een "vrouw" bent is (behalve de afgesproken spelregels omtrent het gebruik van precies die klanken) de leeftijd van het lichaam dat je hebt.

Als je het met me eens bent dat ons feitelijk spraakgebruik impliceert dat "zijn" veel fundamenteler is dan "hebben", en tenzij je grote fouten zag in de concrete voorbeelden die ik opgaf, denk ik dat je het ook met me zal eens zijn dat ons gebruik van de uitspraken "ik ben een man" en "ik heb een lichaam" de woorden verkeerd gebruikt (nogmaals, naar ik denk, vermoedelijk op basis van een verleden, metafysisch religieus gekleurd wereldbeeld). Het zou veel juister zijn om integendeel te zeggen "ik ben een lichaam, en ik heb een man". Als ik me niet vergis is er bepaald of ik een man of een vrouw zou zijn toen er nog maar twee, niet meer dan twee (!) geslachtscellen elkaar troffen. Ik geef toe: op dat moment had ik nog geen lichaam, maar ik was ook nog geen man: je kon me nog lang niet zien met het blote oog. Maar het feit dat ik een lichaam ben is fundamenteler dan of ik een man, dan wel een vrouw heb. Ik kan wèl een lichaam zijn zonder dat ik een man "heb", vermits ik een vrouw had kunnen "hebben"; en omgekeerd. Maar ik kan géén man of vrouw "hebben" zonder dat ik een lichaam te "zijn".

Kijk, ik heb niet gezegd dat dit het belangrijkste filosofische probleem uit de wereldgeschiedenis was. Ik heb enkel gezegd dat je ook op simpel niveau kan tonen dat je rond de woorden "hebben" en "zijn", met hun op het eerste zicht nogal licht statuut, uren kan nadenken...

maandag 29 november 2010

Bij gebrek aan inspiratie...


... gewoon een cartoon die een vriendelijke collega me stuurde...

zaterdag 27 november 2010

CDS! Europese Schuldencrisis! Alles Simpel Uitgelegd!


De grafiek hiernaast heb ik geplukt van de site van de Tijd (1), die op zijn beurt nog een andere bron aangeeft (2). De lijnen vertellen je met verschillende kleuren de evolutie van de prijs die je moet betalen wanneer je aan iemand vraagt het tegenpartijrisico van een bepaald land over te nemen.

Dus, bijvoorbeeld, je hebt een obligatie van Ierland. Als Ierland zijn schulden niet meer terugbetaalt ben je je geld kwijt. Tenzij je aan iemand anders (die op dat moment zelf niet even failliet mag zijn) kan vragen de schade te vergoeden. Vandaag moet je aan marktpartijen 6% van het nominaal bedrag betalen, en dan zal die marktpartij beloven de schade te vergoeden als Ierland niet terugbetaalt. Je mag het als een verzekeringspremie beschouwen.

Zoals je kan zien aan de grafiek moet je 5% op tafel leggen om je tegen wanbetaling van Portugal te verzekeren, een 2% voor Italië, en zo op 't eerste zicht een dikke 1.5% voor België.

Het belangrijkste is de evolutie van die prijzen. Een dik jaar geleden waren deze verzekeringen veel goedkoper. Sindsdien is de "Europese schuldencrisis" losgebarsten: dat wil zeggen, de mensen zijn helemaal niet meer zo zeker dat bepaalde landen hun schuldaflossingen zullen kunnen opbrengen, en dus stijgt de vraag naar verzekeringen. Hoeveel Ierse of Griekse obligaties heeft de lezer/brave huisvader zelf in portefeuille willen nemen, nu er rendementen van tegen de 10% te behalen zijn? Hmmmmmm? Dus per vraag en aanbod stijgt dus ook de prijs: als per grafiek.

Het rechtstreeks gevolg is dat de rentelasten voor de betrokken landen stijgen.Immers, als je pakweg 2% wil krijgen voor een "veilige" obligatie, en je moet 6% betalen voor een verzekerde obligatie, dan zal je 8% eisen van de Ierse staat voor je in hun obligaties wil beleggen - want anders koop je wel iets uit Duitsland - en na verzekering zal er inderdaad 2% overblijven. Simpel maar bonjour.

Het onderwerp is dat volgens allerlei berichten ook België in het vizier van de markten komt. De feiten, per grafiek, tonen dat dat niet zo is, of toch maar in heel beperkte mate. Mijn eigen lange ervaring in de financiële markten doet me vermoeden dat er alleen maar een paar "gewetenloze speculanten" zijn die heel graag zouden willen dat België in dat vizier komt. Bijvoorbeeld, omdat ze Belgische CDS hebben gekocht voor (hoogstens) 1.5% zodat ze grote winst zouden maken als die CDS 6% zou waard worden. Of bijvoorbeeld omdat ze dan een ideologisch gelijk zouden kunnen boeken: ze hebben immers altijd gezegd dat de Belgische toestand onhoudbaar is, dus zou het wel eens fijn zijn dat gelijk ook eindelijk te krijgen.

Maar net zoals "de markten" behalve "wolvenroedels" ook brave huisvaders omvatten, die niet langer bereid zijn Ierse obligaties te kopen, zo omvatten "de markten" ook brave huisvaders die wel nog Belgische obligaties willen kopen, en dus stijgen de prijzen helemaal niet zo erg, en dus halen de speculanten voorlopig niet hun superwinsten, en de ideologen halen voorlopig niet hun gelijk.

Maar wat niet is kan nog komen, natuurlijk. En mocht het zover komen, dan zou ik wel eens het volgende willen weten. Is dat dan omdat de Belgische toestand werkelijk onhoudbaar is (en dan hebben de markten gewoon gelijk)? Of is dat omdat "gewetenloze speculanten" er met hun loze verhalen in geslaagd zijn de "brave huisvaders" af te schrikken, zodat de markten ten onrechte een hoop onschuldige mensen ruïneren?

Ik probeer te zeggen dat "de markten" vaak als één groot pak de schuld krijgen wanneer er iets misgaat, terwijl dat vaak ten onrechte is. Ik probeer te zeggen dat kleine stukken marktdeelnemers inderdaad wel eens erg vuil spel spelen.

--------------------------------------------
(1) http://blogs.tijd.be/bbb/2010/11/belgische-cdsen-in-perspectief-geplaatst-.html
(2) http://blogs.lecho.be/lescracks/2010/11/le-wall-street-sen-prend-aussi-%C3%A0-la-belgique.html

vrijdag 26 november 2010

Heimwee naar een vorige crisis

Ineens, midden in deze woelige "Europese schuldencrisis" tijden, moet ik terugdenken aan de "Azië crisis" van 1997-1998. Dat moet nu "ancient history" lijken; pré-ancient history, eigenlijk, als je bedenkt dat we intussen ook nog de hele dotcom crisis hebben gehad. En ik heb recent nog een les gegeven aan studenten die allemaal goed wisten wat "de crisis" betekende, maar me met grote ogen zaten te bekijken toen ik het over "de dotcom crisis" had...

Was dat voor, of na, de dinosaurussen?

Maar die Aziëcrisis: ikzelf zat er alvast middenin, en inderdaad, ik herinner me nog zeer goed die dinosaurussen die toen nog vuurspuwend langs de hemel zweefden. Zoals altijd was het een heel complex gebeuren, dus je kan er altijd die aspecten uit isoleren die je goed uitkomen - meestal is dat ideologisch bepaald (1) - en destijds was links nog erg actief, dus "het was de schuld van de markten". Niet alleen in termen van de gewetenloze speculanten waarachter ook vandaag onbekwame politiekers zich verschuilen, maar ook in de zin van "het is een mechanisme dat welvaart van de ontwikkelingslanden naar de rijke landen versleept". En dus kreeg je ook kreten te horen over hoe "het IMF en de markten" bezig waren de arme landen... etc etc... Enzovoort.

De reden waarom ik daar ineens zo aan moest terug denken is dat er ook toen al een soort "strijd" aan de hand was, tussen enerzijds een soort financiëel orthodoxe filosofie, en anderzijds het standpunt van "de markten". Het eerste was precies wat belichaamd werd door allerlei instanties, zoals "serieuze" overheden (je weet wel, Amerikaanse en Europese overheden die, natuurlijk, dat soort crisissen al lang achter zich hadden gelaten) alsook het IMF. Hun filosofie was dat de manier om de crisis te doen overwaaien bestond in het "herstellen van het vertrouwen". Daaruit volgde dan weer dat er geen devaluaties mochten plaatsvinden: want dan waren de investeerders hun geld kwijt, en dan zouden ze niet opnieuw in die landen willen investeren, en dat zou de ramp alleen maar verergeren, ergo, financiële orthodoxie.

De markten, daarentegen... Wel, "de markten" hebben niet zoiets als uitgewerkte standpunten, beleidsverklaringen of studiediensten. "De markten", dat is de som van al die spelers, van de meest "gewetenloze speculanten" aan het ene extreem, tot aan het andere extreem al die brave huisvaders zoals u en ik, die doodeenvoudig niet meer in die landen willen beleggen: niet aan 5%, niet aan 10%, en zelfs niet aan 100%. Wat ben je met 100% rente op je kapitaal, als (bijvoorbeeld) de Indonesische roepie van 1,250 naar 12,500 per dollar crasht, op pakweg een jaar tijd? "De markten", dus, verkochten maar die landen, onder vorm van hun deviezen, omdat ze simpelweg vonden dat de waarde van die landen niet overeenstemde met de waarde die, pakweg, het IMF en de lokale autoriteiten wilden behouden.

Alleen de inktzwarte onwetendheid van een "dom"linkse ideologie (OK, aanhalingstekens omdat ik me zoveel later niet meer herinner of ze ook begonnen te schelden, dus misschien leden ze alleen maar onder totale ideologische verblinding) kon zich inbeelden dat ze in dat debat zelfs maar aanwezig waren, laat staan dingen uitkramen van de vorm "het IMF èn de markten".

Het verhaal is afgelopen met de markten die hun gelijk hebben afgedwongen. Dat wil zeggen, de druk werd te sterk, de ene Azië-munt na de andere devalueerde, en het ging aan tempo's om van te duizelen. De lokale economieën zagen bijgevolg hun buitenlandse schulden vermenigvuldigen met een factor die kon oplopen, zoals in Indonesië, tot 10, en de mensen verloren massaal hun job.

Het was verschrikkelijk. Je moet je maar eens inbeelden dat je een familie hebt... En het speelde zich grotendeels af in de markten, en er ging catastrofale verarming mee gepaard, dus "de armoede was de schuld van het kapitalisme". Als het klopt met het religieus dogma, waarom zou je je dan nog afvragen of het waar is, nietwaar? Bijvoorbeeld omdat er zowel schandalig wanbeleid van de overheid, als domme vastgoedspeculatie door marktspelers was gebeurd?

Maar de markten kregen nog een tweede keer "gelijk", in de zin dat de economieën van de getroffen landen binnen de kortste keren weer aantrokken. Immers, met producten die na de devaluaties bijna een orde van grootte goedkoper waren geworden, uit economieën die in 1998 toch al een heel stuk verder zaten dan alleen maar grondstoffen, stroomden de klanten toe, en hoe hard de investeerders ook verbrand waren, toen ze de nieuwe winstkansen zagen stroomden ze al bijna even hard terug toe. Dat is ook het kapitalisme: als je iets te bieden hebt valt er ook heel wat te krijgen.

Je ziet, de werkelijke "conversatie" ging over onderwerpen waarbij "links" al lang niet meer te pas kwam: alleen wisten ze het zelf nog niet. Laat me erbij zeggen dat ze intussen zo hard zijn weggedeemsterd dat ik er alweer heimwee naar kreeg - maar daarom hadden ze nog geen gelijk, natuurlijk.

Wie uiteindelijk ook geen gelijk had was de financiële orthodoxie. Denk echter vooral niet dat ik daarmee "bewezen" acht dat de financiële orthodoxie ook deze keer ongelijk heeft. Complexe onderwerpen zijn nu eenmaal zo complex dat oppervlakkige overeenkomsten heel verschillende realiteiten kunnen verbergen. Als de financiële orthodoxie zich alleen maar zou realiseren dat ze het af en toe ook mis kunnen hebben; ze zouden alweer een heel stuk richting Karl Popper opgeschoven zijn.

--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html

dinsdag 23 november 2010

Moeten we voor Sarah Palin supporteren?

Volgens David Frum, ex speechwriter van Bush, en iemand die zou willen dat de Republikeinse partij terug de partij van gezond verstand wordt, wordt er in de partij al serieus nagedacht over de mogelijkheid dat Palin zich kandidaat stelt bij de volgende presidentsverkiezingen:

http://www.frumforum.com/operation-stop-palin-gets-rolling
http://www.frumforum.com/how-huckabee-could-stop-president-palin

En dat is iets wat het establishment liever niet ziet gebeuren. Je moet geen genie zijn om te weten dat ze op dit punt geen schijn van kans maakt, niet tegen Obama, niet tegen een willekeurige chimpansee die ze uit het oerwoud zouden plukken; tegen niemand. Maar ze heeft naambekendheid, ze heeft een harde kern van supporters, ze kan voor fondsenwerving zorgen als de beste. En volgens de BBC is het met het Amerikaanse systeem van voorverkiezingen helemaal niet onmogelijk dat ze het nog haalt ook:

http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-11816590


En nu vraag ik me af: zou ik dat niet allemaal moeten toejuichen? Kijk, ik denk dat de toestand vandaag is dat Obama met een "landslide" de verkiezingen zou winnen. Niet omdat hij er nog altijd zo indrukwekkend uitziet, maar omdat zijn tegenstanders er uitzien als... als...

... als zichzelf (!).

Maar los van de vraag of mijn opinie ook nog waar is: we weten allemaal dat er veel kan veranderen. Bijvoorbeeld hebben de Republikeinen nog véél tijd om met serieuze ideeën, serieuze programma's en serieuze kandidaten te komen. Natuurlijk, Romney zou ongeveer drie keer per vijf minuten geconfronteerd worden met het feit dat Obamacare "copy and paste" van Romneycare is; maar er zullen toch wel nog meer serieuze Republikeinen, ergens diep verborgen, zijn?

De vraag uit mijn titel komt voort uit het feit dat er ook nog de kandidaten zullen zijn die afkomstig zijn uit de huidige Republikeinse partij. Het is altijd mogelijk dat één van die mensen de nominatie krijgt. Het is ook altijd mogelijk dat die dan nog verkozen raakt ook. Zeker, zeker, dat lijkt ondenkbaar, maar een volk dat in 2004 Bush (!) herkozen (!) heeft is tot alles in staat.

En dus denk ik dat we misschien moeten hopen dat Palin de nominatie in de wacht sleept? Zoals ik al lang geleden gezegd heb (1), ik denk niet dat dat zelfs mogelijk is, maar als het toch gebeurt is het broodje van de Democraten gebakken. Dus als het er op aankomt de mensheid een Republikein van de soort die vandaag het hoge woord voert te besparen, dan moeten we allemaal hopen op kandidaat Palin.

Dat is niet wat een hoop mensen denken, zoals je o.a. kan zien in de tweede post van de voetnoot. Maar kijk, dat is intussen toch wat grote delen van de Republikeinse partij lijken te denken...

---------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/08/ikzelf-verklaar-hierbij-plechtig.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/een-gedroomd-schot-op-doel.html